CNN đưa tin ngày 19/6, Tổng thống Uruguay Luis Lacalle Pou đã tuyên bố “tình trạng khẩn cấp về nước đối với khu vực thành thị”. Tình hình này đang gây chấn động khắp quốc gia Nam Mỹ tương đối giàu có này, nơi từ lâu xác định rằng việc tiếp cận nguồn nước là quyền của con người.
Đồng thời, đây cũng là dấu hiệu cảnh báo về tình trạng dễ bị tổn thương của các quốc gia khi đối mặt với hạn hán, hiện tượng được dự báo sẽ xảy ra thường xuyên và nghiêm trọng hơn khi biến đổi khí hậu gia tăng.
Tác động của hạn hán đối với Uruguay rất rõ ràng. Hồ chứa quan trọng Canelón Grande thường cung cấp nước cho hơn 1 triệu người dân thủ đô Montevideo đã trở thành đầm lầy mà mọi người có thể đi bộ qua.
Hồ chứa Paso Severino cung cấp nước ngọt cho 60% dân số cả nước cũng chứng kiến mực nước giảm kỷ lục. Truyền thông địa phương cho biết, hồ chứa này có thể cạn kiệt hoàn toàn vào đầu tháng 7 tới.
Trước tình trạng thiếu hụt nước trầm trọng, các nhà chức trách buộc phải thực hiện hàng loạt các biện pháp quyết liệt.
Nước uống có vị mặn
Theo ông Carlos Santos - thành viên của Ủy ban Quốc gia về Bảo vệ nước và Sự sống (CNDAV), nước máy tại thủ đô Montevideo về cơ bản là không thể uống được. “Không thể uống nổi vì nó quá mặn. Ngay cả vật nuôi cũng tránh uống nước này”, ông nói.
Trong nhiều tuần, Công ty cấp nước công cộng OSE đã trộn nước mặn từ cửa sông Río de la Plata với nước ngọt từ hồ chứa Paso Severino để kéo dài nguồn cung cấp nước. Động thái này diễn ra sau khi OSE xin miễn các quy định thông thường về độ mặt trong nước.
Không chỉ có vị mặn, các quan chức Uruguay cho hay nước máy còn chứa hàm lượng clorua, natri và trihalomethanes cao. Hôm 29/6, Tổng thống Lacalle Pou thông tin, “nguồn cung cấp nước được đảm bảo” nhưng nồng độ clorua và natri trong nước “chắc chắn sẽ tăng”, có nghĩa nước này sẽ không còn được coi là có thể uống được.
Trong một cuộc họp báo hồi tháng 5/2023, Bộ trưởng Y tế công cộng Uruguay Karina Rando cho biết không có rủi ro nào về sức khỏe đối với hầu hết mọi người. Tuy nhiên, bà khuyên những người mắc một số vấn đề sức khỏe nhất định như tăng huyết áp, bệnh thận cũng như phụ nữ mang thai nên hạn chế hoặc tránh hoàn toàn nước máy.
Bộ Y tế Công cộng Uruguay cũng khuyến cáo người dân không nên thêm muối vào thức ăn của trẻ em, đồng thời sử dụng nước đóng chai để pha sữa bột cho trẻ sơ sinh.
Theo một báo cáo từ Công ty nghiên cứu Scanntech Uruguay, doanh số bán nước đóng chai tăng vọt tại Montevideo và tỉnh Canelones lân cận, ghi nhận mức tăng 224% trong tháng 5/2023 so với cùng kỳ năm ngoài. Tình trạng này khiến các tập đoàn bán lẻ phải vật lộn để đáp ứng nhu cầu, trong khi lượng rác thải nhựa tăng đột biến.
Tuy nhiên, theo ông Santos, nhiều cư dân tại thủ đô và khu vực lân cận không đủ khả năng mua nước đóng chai và buộc phải tiếp tục sử dụng nước từ vòi. Trong nỗ lực giảm bớt một số áp lực tài chính, chính phủ Uruguay đã miễn thuế đối với nước đóng chai như một phần của các biện pháp khẩn cấp về nước.
“Đòi quyền cơ bản”
Tình hình nói trên đã gây sốc đối với người dân của một trong những quốc gia giàu có nhất Nam Mỹ và có mối quan hệ đặc biệt với nước. Tại thủ đô Montevideo, nhiều cuộc biểu tình trên đường phố xảy ra do tình trạng thiếu nước.
“Người Uruguay cảm thấy có mối lên hệ đặc biệt với nước. Sự tức giận mà mọi người đang thể hiện lúc này chứng tỏ điều đó. Hành động này là đang đòi quyền cơ bản”, ông Santos nêu ý kiến.
Chính phủ Uruguay thông tin, họ đã và đang thực hiện các bước để giải quyết vấn đề. Hôm 19/6, Tổng thống Lacalle Pou công bố việc xây dựng một con đập và hệ thống dẫn nước mới trên sông San José. Công trình này sẽ trở thành nguồn cung cấp nguồn nước thay thế sau khi hoàn thành thi công trong 30 ngày.
Đồng thời, người dân được yêu cầu không rửa xe hoặc tưới vườn nhà. Xe bồn cũng được đưa vào hoạt động nhằm cung cấp nước cho các cơ quan quan trọng như bệnh viện.
Việc tìm kiếm nước thậm chí diễn ra cả ở thủ đô Montevideo. Các công nhân đã đào giếng tại Parque Batlle, được ví như “lá phổi xanh” của Montevideo, để tìm nguồn nước thay thế.
“Cần chuẩn bị tốt hơn”
Một số người cho rằng những biện pháp trên là chưa đủ. Theo ông Santos, có những vấn đề lâu dài về quản lý nước tại Uruguay.
Ông Santos nói: “Hạn hán là vấn đề đang khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn nhưng có một vấn đề từ lâu khác, liên quan đến việc sử dụng nước không hợp lý đưa chúng ta đến tình trạng này”.
Trong khi đó, ông Daniel Panario - Giám đốc Viện Sinh thái và Khoa học Môi trường tại Đại học Cộng hòa ở Uruguay cho rằng, chính phủ hiện chỉ thực hiện biện pháp do các nhà khoa học đề xuất vào tháng 2.
“Chúng ta cần chuẩn bị tốt hơn cho tình hình khí hậu ngày càng khó lường”, ông Daniel chia sẻ với CNN. Ông cũng kể lại cuộc trò chuyện với một nông dân. Người này nói với ông rằng mưa “tồi tệ” hơn trước, không phải là nhiều hơn hay ít hơn. Mưa tập trung hơn gây ra lũ lụt, sau đó là hạn hạn kéo dài.
Hồi tháng 5/2023, Tổng thống Uruguay phát biểu với các phóng viên rằng "thời điểm này rất phức tạp, chúng tôi phải chấp nhận điều đó và chịu trách nhiệm". Tuy nhiên, ông bác bỏ cáo buộc chính phủ đã không làm đủ để đối phó với cuộc khủng hoảng.
Được biết, Uruguay không phải quốc gia duy nhất ở Mỹ Latinh gặp hạn hán. Nước láng giềng Argentina cũng đang vật lộn với đợt hạn hán tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nông nghiệp.
Tuy các nhà khoa học phát hiện nguyên nhân chính gây hạn hán ở Uruguay và Argentina không phải do khủng hoảng khí hậu, họ lập luận biến đổi khí hậu gây ra nắng nóng khắc nghiệt làm trầm trọng thêm các tác động.
Theo CNN, nhà thủy văn Miguel Doria thuộc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) về Mỹ Latinh và Caribe có trụ sở tại Montevideo, cho rằng Uruguay cần thay đổi mối quan hệ với nước.
Ông Doria bày tỏ quan điểm, Uruguay “có mối liên hệ văn hóa với nước”, cồng thời có xu hướng nghĩ rằng không cần quan tâm đến nước vì nó gần như vô hạn. “Điều thực sự cần thiết là thay đổi về văn hóa. Đây là cơ hội để thay đổi, để thích nghi”, ông chia sẻ.
Bên cạnh việc thay đổi nhận thức, ông Doria nói rằng Uruguay có thể tăng lượng nước sẵn có bằng cách xây dựng cơ sở hạ tầng mới như đập, nâng cấp các hệ thống cấp nước cũ kỹ nhằm nâng cao hiệu quả. Uruguay cũng có thể giảm nhu cầu bằng cách thúc đẩy tái sử dụng nước và hình thành những thói quen mới.
Đinh Kim(Theo CNN)
