(ĐSPL)-Cứ tưởng nhà văn v?ết sa? mớ? bị truy tố, a? ngờ có lẽ là lần đầu t?ên trong lịch sử, một ph?ên tòa đặc b?ệt được lập ra để “truy tố”… tác phẩm văn học...
Chân dung nhà văn Vũ Trọng Phụng.
Tà? hoa nhưng yểu mệnh
Vũ Trọng Phụng s?nh ngày 20/10/1912, quê ở làng Hảo, huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên nhưng ông s?nh ra, lớn lên và mất tạ? Hà Nộ?. Cha ông là Vũ Văn Lân làm thợ đ?ện ở Gara Charles Bo?llot, mất sớm kh? ông mớ? được 7 tháng tuổ?, Vũ Trọng Phụng được mẹ là bà Phạm Thị Khách ở vậy tần tảo nuô? con ăn học. Sau kh? học hết t?ểu học tạ? trường Hàng Vô?, Vũ Trọng Phụng phả? thô? học để đ? làm k?ếm sống vào khoảng năm 14 tuổ?.
Ông có may mắn được hưởng thụ chế độ g?áo dục mớ? do Toàn quyền Pháp đề xướng, m?ễn phí hoàn toàn trong sáu năm t?ểu học và là một trong những lứa thanh n?ên V?ệt Nam đầu t?ên được g?áo dục bằng t?ếng Pháp và chữ Quốc ngữ. Đó là nguyên nhân kh?ến ông luôn thần tượng nền văn hóa Pháp và là lớp nhà văn tích cực truyền bá văn học chữ Quốc ngữ. Sau ha? năm làm ở các sở tư như nhà hàng Gôđa, nhà ?n IDEO (V?ễn Đông), ông chuyển hẳn sang làm báo, v?ết văn chuyên ngh?ệp.
Năm 1930, Vũ Trọng Phụng đã có truyện ngắn đầu tay "Chống nạng lên đường" đăng trên tờ Ngọ báo. Bắt đầu ông v?ết một số truyện ngắn, nhưng không được chú ý. Năm 1931, ông v?ết vở kịch "Không một t?ếng vang" thì bắt đầu gây được sự quan tâm của bạn đọc. Năm 1934, Vũ Trọng Phụng mớ? cho ra mắt cuốn t?ểu thuyết tâm lý đầu tay "Dứt tình", đăng trên tờ Hả? Phòng tuần báo.
Năm 1936, ngò? bút t?ểu thuyết của ông nở rộ, chỉ trong vòng một năm, bốn cuốn t?ểu thuyết lần lượt xuất h?ện trên các báo, thu hút sự chú ý của công chúng. Cả bốn t?ểu thuyết "G?ông tố", "Số đỏ", "Vỡ đê" và "Làm đĩ" đều h?ện thực, đ? sâu vào các vấn đề xã hộ?. Trong đó, "Số đỏ" xuất sắc hơn cả, được xem như tác phẩm lớn nhất của Vũ Trọng Phụng, một và? nhân vật, câu nó? trong "Số đỏ" đã đ? vào ngôn ngữ đờ? sống hằng ngày.
Là một nhà báo, Vũ Trọng Phụng đã v?ết nh?ều phóng sự nổ? t?ếng. Vớ? phóng sự đầu tay "Cạm bẫy ngườ?" (1933) đăng báo Nhật Tân dướ? bút danh Th?ên Hư, Vũ Trọng Phụng đã gây được sự chú ý của dư luận đương thờ?. Năm 1934, báo Nhật Tân cho đăng "Kỹ nghệ lấy Tây". Vớ? ha? phóng sự đó, Vũ Đình Chí và Vũ Bằng đã cho ông là một trong hàng và? ba "nhà văn mở đầu cho nghề phóng sự của nước ta". Những phóng sự t?ếp theo như "Cơm thầy cơm cô", "Lục sì" đã góp phần tạo nên danh h?ệu "ông vua phóng sự của đất Bắc" cho Vũ Trọng Phụng.
Những t?ểu thuyết và phóng sự của ông cũng nhận được nh?ều ý k?ến phản bác. Từ năm 1936 đến kh? Vũ Trọng Phụng qua đờ? năm 1939, đã nổ ra cuộc tranh luận xung quanh vấn đề "Dâm hay không dâm" trong các t?ểu thuyết, phóng sự của ông.
Cả đờ? Vũ Trọng Phụng sống trong nghèo khổ. Vì còn bà nộ? và mẹ g?à nên dù lao động cật lực, ngò? bút của ông vẫn không đủ nuô? g?a đình. Tuy v?ết về nh?ều tệ nạn, thó? ăn chơ? nhưng Vũ Trọng Phụng là một ngườ? đạo đức và sống rất kham khổ. Vì vậy, ông mắc bệnh lao phổ?. Những ngày cuố? đờ?, trên g?ường bệnh, ông từng phả? thốt lên vớ? Vũ Bằng: "Nếu mỗ? ngày tô? có một m?ếng bít tết để ăn thì đâu có phả? chết non như thế này". Vợ ông, bà Vũ Mỹ Lương, tên thường gọ? là bà Gá?, là con ngườ? vợ thứ tư của cụ Cửu Tích, một nhà tư sản có cửa hàng thuốc ở phố Hàng Bạc. Sau kh? làm đám cướ? vào ngày 23/1/1938, ha? vợ chồng đã cùng thuê nhà ở phố Hàng Bạc. Ông mất ngày 13/10/1939, kh? mớ? 27 tuổ?, để lạ? g?a đình còn bà nộ?, mẹ đẻ, vợ và ngườ? con gá? chưa đầy một tuổ? tên là Vũ Mỹ Hằng.
Nhà văn bị "truy tố" vì v?ết hay
Ngườ? nhắc đến sự v?ệc này hồ? năm 1957. Trong "Tập san phê bình", một ấn phẩm tư nhân, tác g?ả đồng thờ? là ngườ? xuất bản ấn phẩm này, dành r?êng một số đặc b?ệt cho đề tà?: Vũ Trọng Phụng, đờ? sống và con ngườ?. Toàn bộ 24 trang ruột của số này chỉ đăng bà? v?ết của chính Th?ều Quang: Chút ít tà? l?ệu về Vũ Trọng Phụng. Một trong những ch? t?ết tư l?ệu ấy là v?ệc Vũ Trọng Phụng từng bị gọ? ra hầu tòa. Th?ều Quang kể rằng, khoảng năm 1930, kh? bước chân vào đờ? bằng v?ệc x?n vào làm ở nhà ?n IDEO (V?ễn Đông ấn quán, Hà Nộ?), ông gặp Vũ Trọng Phụng đang làm v?ệc ở đấy, ha? ngườ? cùng tuổ? nên dần dần thân nhau. Quang thấy Phụng không chỉ yên vị vớ? nghề "cạo g?ấy" mà còn chăm chỉ tự học bằng cách đọc và dịch văn học Pháp, từ các tác g?a cổ đ?ển đến cận h?ện đạ?.
Quang thấy dường như Phụng "tìm được sự đồng đ?ệu, đồng cảm, đồng tình" trong thứ mà Th?ều Quang gọ? là "văn chương chử? đờ?", tức là văn chương tả chân Pháp thờ? cực thịnh, của Flaubert và Maupassant. "Mấy chuyện dịch l?ền: "Kẻ vô nghề ngh?ệp", "Ngườ? lang thang"… xuất h?ện lần đầu trên tờ Ngọ báo vớ? tên ký g?ả: Vũ Trọng Phụng".
Rồ? Vũ Trọng Phụng không đăng văn dịch nữa, chuẩn bị sáng tác. Ít lâu sau, trên tờ Ngọ báo xuất h?ện truyện ngắn "Thủ đoạn" của Vũ Trọng Phụng đăng l?ền ba số "trong đó, anh tả một ông sếp ta chịu "dâm sự" vớ? một ông sếp tây, để củng cố địa vị, để được chóng tăng lương, để được hống hách vớ? mọ? ngườ? và cũng để được tạo cơ hộ? làm t?ền"…
Sau đó, "bỗng một hôm, Vũ Trọng Phụng nhận được trát tòa đò?, truy tố về tộ? "chử? phong hóa" (outrage aux bonnes moeurs)". Phụng đưa Th?ều Quang xem tờ trát và còn cho xem cả bà? cã? dự định sẽ đọc trước tòa. Phụng đem bà? cã? ấy đến sở đánh máy làm nh?ều bản, ngườ? sếp của Phụng được dịp l?ền đ? báo sếp tây và thế là Phụng bị đuổ? v?ệc. Nhưng rốt cuộc, bà? cã? ấy không cần cho hồ sơ vụ án. Quan tòa chỉ hỏ? những đ?ều cần b?ết vẻn vẹn có 5 phút để chuyển sang vụ khác...
Truyện ngắn "Thủ đoạn" đăng ba kỳ trên Ngọ báo đầu năm 1931 là tác phẩm mà Th?ều Quang từng nhắc đến. "Tìm đọc kỹ hơn những t?n tức thờ? sự ở một số tờ báo đương thờ?, tô? thấy sự k?ện Vũ Trọng Phụng bị gọ? ra tòa là có thực. Đầu tháng 3/1932, một ngườ? tên là Nguyễn Văn Thìn bị gọ? ra tòa trừng trị, Vũ Trọng Phụng cũng bị gọ? ra tòa trong vụ này vớ? tư cách tòng phạm. Không thấy báo đăng t?n ph?ên sơ thẩm vụ ấy ở tòa Trừng trị, nhưng cuố? tháng 3/1932 thì có t?n báo đăng v?ệc xử phúc thẩm vụ án Nguyễn Văn Thìn ở tòa Thượng thẩm", Th?ều Quang kể lạ?.
X?n trích đăng bản t?n của Ngọ báo: "T?ếng chuông tạ? tòa Thượng thẩm":
Sáng hôm nay, tòa Thượng thẩm họp do quan Morché làm Chánh án, các ông Verron, Rozé làm Tham thẩm, ông Joyeux ngồ? ghế b?ện lý, ngoà? những vụ trộm cướp, tòa đã đem phúc thẩm lạ? vụ án "T?ếng chuông" mà tòa Trừng trị đã kết án Nguyễn Văn Thìn 6 ngày tù, 50f phạt; M. Vũ Trọng Phụng 50f . Sau kh? hỏ? xong các bị cáo nhân, tòa tuyên án cho M. Phụng được hưởng án treo, còn y án Nguyễn Văn Thìn. Thế là, vụ án "T?ếng chuông" kết l?ễu ở trong 6 ngày tù, 50f phạt tạ? tòa Thượng thẩm sáng hôm nay".
Ở Sà? Gòn, nhật báo Trung lập đưa t?n này muộn hơn một tuần: "Một cá? gương sáng cho những ông văn sĩ hay v?ết càn. Vì tập văn "T?ếng chuông", Nguyễn Văn Thìn phả? bị án tù và t?ền phạt. Còn tạ? Hà Nộ?, tòa Thượng thẩm nhóm sáng hôm 22 Mars, do quan Chánh án Morché chủ tọa. Ngoà? những v?ệc trộm cướp ra, tòa có ph?ên lạ? một cá? án "văn chương".
Nguyễn Văn Thìn, là ngườ? đứng xuất bản tập "T?ếng chuông", bị truy tố là vì đã cho đăng trong tập ấy một bà? của Vũ Trọng Phụng, làm thơ ký cho một nhà buôn, công kích một ông Nghị mà xét ra bà? ấy có tính cách làm bạ? hoạ? phong hóa và vì đã xuất bản tập "T?ếng chuông" như thể tạp chí mà không x?n phép trước. Vũ Trọng Phụng là tác g?ả bà? ấy, cũng bị truy tố. Trước đây, tòa án Trừng trị đã kết án: Nguyễn Văn Thìn sáu ngày tù và năm mươ? quan t?ền phạt; Vũ Trọng Phụng năm mươ? quan t?ền phạt. Nay tòa Thượng thẩm y án Nguyễn Văn Thìn; còn cho Vũ Trọng Phụng được hưởng án treo.
Nguyễn Hoàng L?nh
