Vụ bắt giữ CEO Nissan Carlos Ghosn khiến cộng đồng quốc tế chú ý tới hệ thống công lý "con tin" của Nhật Bản.
Các doanh nhân quốc tế lo ngại trước hệ thống tư pháp của Nhật Bản. Ảnh: CNN |
Máy bay phản lực riêng của giám đốc điều hành Nissan Carlos Ghosn (64 tuổi) hạ cánh tại Tokyo vào ngày 19/11/2018. Ông Ghosn mong đợi một ngày làm việc bận rộn với các cuộc họp tại Nissan - nhà sản xuất ô tô Nhật Bản mà ông đã nỗ lực vực dậy sau khủng hoảng tài chính. Tuy nhiên, ngay sau khi xuống máy bay, ông Ghosn bị các công tố viên Tokyo bắt giữ vì nghi ngờ phạm tội tài chính.
Hai tháng sau, vào thời điểm mà những năm trước ông chuẩn bị tham dự cuộc họp mặt thường niên của giới thượng lưu toàn cầu – Diễn đàn kinh tế Davos ở Thuỵ Sĩ, ông Ghosn vẫn đang ngồi tù. Ông đã bị truy tố về một số tội danh, thất bại trong những nỗ lực được tại ngoại và sút mất 9kg.
Nhà lãnh đạo doanh nghiệp nổi tiếng, người từng điều hành ba nhà sản xuất ôtô lớn nhất thế giới, đã trải qua nhiều tuần thẩm vấn kéo dài mà không có mặt luật sư, đồng thời bị cắt đứt liên hệ với gia đình. Ông Ghosn nhiều lần nhấn mạnh rằng bản thân mình vô tội nhưng các chuyên gia cho biết việc giữ im lặng khá phổ biến đối với các nghi phạm ở Nhật Bản. Họ cũng thường gặp trở ngại khi giao tiếp với thế giới bên ngoài.
Trường hợp của ông Ghosn đã thu hút sự chú ý của cộng đồng quốc tế đối với cách Nhật Bản đối xử với nghi phạm. "Tôi cho rằng hệ thống công lý con tin đó không chịu sự giám sát", ông Jeff Kingston, giám đốc nghiên cứu châu Á tại Đại học Temple, Nhật Bản nói với CNN.
Nhà tù Nhật Bản – Ác mộng của doanh nhân quốc tế
Ông Mark Karpeles bị cáo buộc phạm tội ở Nhật Bản. Ảnh: CNN |
Ông Mark Karpeles, một doanh nhân người Pháp ở Nhật Bản có lẽ là người hiểu rõ nhất những gì ông Ghosn đã và đang trải qua. Ông từng kiếm bộn tiền ở Nhật Bản nhưng sau đó bị bắt giữ vì những cáo buộc vi phạm luật pháp liên quan đến tài chính. "Tôi không muốn điều này với bất cứ ai", ông Karpele nói với CNN. "Ngay cả với kẻ thù tồi tệ nhất của tôi, thậm chí là kẻ thù tồi tệ nhất của loài người".
Ông Karpele là chủ sở hữu và cựu CEO của Mt. Gox – từng là sàn giao dịch bitcoin lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, tất cả đã kết thúc đột ngột vào đầu năm 2014, khi gần 500 triệu USD bỗng dưng biến mất. Số tiền mất tích đã khiến Mt. Gox rơi vào tình trạng phá sản và khiến khoảng 30.000 nhà đầu tư tức giận.
Karpeles, 33 tuổi, nói rằng các tin tặc đã rút cạn kho tiền ảo của công ty nhưng cảnh sát Nhật Bản lại tập trung điều tra vào ông. Ông bị bắt vào năm 2015, sau đó bị buộc tội biển thủ khoảng 3 triệu USD và thất tín. Doanh nhân này đã ghi chép chi tiết về 11 tháng rưỡi bị giam giữ tại Nhật Bản mà anh mô tả là "cơn ác mộng". Ông cho biết cảnh sát đã thẩm vấn anh trong 50 ngày liên tục mà không có một ngày nghỉ. Ý định nhận tội cho qua chuyện thường xuyên xuất hiện trong đầu vì quá mệt mỏi.
"Thật hấp dẫn khi bạn bị giam giữ nhưng lại được đối mặt với một hệ thống mà mỗi buổi sáng người ta đều nói với bạn rằng chỉ cần hợp tác thì mọi thứ sẽ đơn giản", ông nói với CNN. "Chỉ cần buông xuôi và nói: được rồi, được rồi".
Ông Karpeles nói rằng bản thân bị sút gần 35 kg trong quá trình giam giữ. Sau thời gian thẩm vấn, ông bị biệt giam 7 tháng tại một trung tâm giam giữ trước khi xét xử ở Tokyo. Ông nhớ từng chi tiết của phòng giam không có cửa sổ rộng 6 mét vuông, nơi sàn nhà được trải nệm cói, có bồn rửa, nhà vệ sinh và một chiếc bàn nhỏ để cất nhật ký.
Ngoài ra, ông Karpele còn bị buộc phải ngồi thẳng trong một góc nhỏ suốt 10 tiếng mỗi ngày. Nếu lính canh bắt được ông đang ngủ hoặc chợp mắt, họ sẽ hét lên qua cửa. Một lần, khi vi phạm quy định, ông bị đưa đến "phòng trừng phạt", bị trói hai tay sau lưng và bị giữ trên sàn trong vài giờ.
Ông đã được tại ngoại từ 2 năm trước nhưng vẫn rất khó thích nghi với cuộc sống bên ngoài. Là một nghi phạm bị buộc tội ở Nhật Bản, việc tìm một căn nhà và công việc mới vô cùng khó khăn. Hiện nay, ông làm giám đốc công nghệ cho một công ty Mỹ.
Tuy nhiên, ông vẫn không được rời khỏi Nhật Bản, và không thể nhìn thấy người mẹ ốm yếu của mình ở Pháp trong suốt 6 năm trời. Việc tranh tụng trong phiên xét xử của ông Karpeles đã kết thúc vào tháng 12/2018. Phán quyết dự kiến được công bố vào tháng 3, gần 4 năm sau khi ông bị bắt. Ông tiếp tục khẳng định mình vô tội.
Hệ thống pháp hà khắc
Cựu CEO của Nissan đối diện những ngày tháng khó khăn khi bị giam giữ, cách ly. Ảnh: Getty |
Về phần mình, ông Ghosn cũng đã nhiều lần tuyên bố mình vô tội. Nissan và Mitsubishi Motors đã sa thải ông, vị trí lãnh đạo của ông tại Renault có thể cũng sắp chấm dứt.
Hai tháng sau khi bất ngờ bị bắt giữ, ông Ghosn vẫn bị tạm giam trước xét xử. Ông phải trải qua 8 giờ thẩm vấn mỗi ngày mà không có mặt luật sư. Yêu cầu bảo lãnh của ông nhiều lần bị từ chối. Trong khi đó, bản cáo trạng ngày càng dài thêm, bao gồm cáo buộc khai gian khoản thu nhập 80 triệu USD và thiếu trách nhiệm nghiêm trọng khi chuyển khoản đầu tư thua lỗ của mình sang Nissan vào năm 2008 ở đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu. Trong một phiên tòa vào tháng 1/2019, ông Ghosn một lần nữa khẳng định các cáo buộc là không có căn cứ, nói rằng ông đã bị buộc tội sai.
Luật sư riêng của ông cho biết thân chủ của mình có thể bị giam giữ trong một năm để chờ xét xử. Hiện tại, quyết tâm kháng cự của ông Ghosn vẫn còn mạnh mẽ nhưng không ai đảm bảo được điều gì trong cuộc chơi đầy rủi ro với các công tố viên Tokyo.
Các nhà phê bình cho biết mục tiêu của các công tố viên có thể là làm cho ông Ghosn suy sụp tâm lý đến mức ký vào giấy nhận tội. Bà Carole, vợ của Ghosn, đã viết một bức thư dài 9 trang cho Tổ chức Nhân quyền ở Tokyo, tố cáo hệ thống tư pháp Nhật Bản "hà khắc".
"Không nên duy trì một hệ thống mà ở đó con người bị giam giữ trong điều kiện khắc nghiệt chỉ vì mục đích cưỡng chế một lời thú tội", bà Carole viết. "Trong nhiều giờ mỗi ngày, các công tố viên thẩm vấn ông ấy, đánh đập ông ấy, thuyết giảng và đối xử hà khắc với ông ấy mà không có sự hiện diện của các luật sư chỉ vì nỗ lực bắt ông ấy ký vào lời thú tội”.
Trong khi chờ xét xử, ông Ghosn có khả năng phải đối mặt với các điều kiện tương tự với ông Karpele: nhiều tháng bị giam cầm với khả năng tiếp cận rất hạn chế với những người khác. Hơn nữa, các chuyên gia pháp lý cho biết hơn 99% những người bị buộc tội ở Nhật Bản cuối cùng cũng bị kết tội.
Luật sư Nhật Bản: Hệ thống pháp lý của chúng tôi hoạt động rất tốt
Những người trong hệ thống pháp luật Nhật Bản lưu ý rằng ông Ghosn đang được đối xử giống như mọi nghi phạm khác. "Tất cả những lời chỉ trích này đều dựa trên sự hiểu lầm, tôi nghĩ vậy", ông Shuji Yamaguchi, một thành viên của công ty luật Okabe & Yamaguchi có trụ sở ở Tokyo cho biết. "Hệ thống của chúng tôi khá hiện đại, tuy nhiên có một số người tin vào những điều khác. Hệ thống này giữ cho mọi người an toàn”, ông Yamaguchi nói thêm, chỉ ra tỷ lệ tội phạm thấp của Nhật Bản.
"Tôi hiểu những lời chỉ trích. Nhưng tôi muốn nói rằng hệ thống của chúng tôi ... được hầu hết người dân Nhật Bản ủng hộ", ông nói. "Và còn tỷ lệ tội phạm đang giảm xuống hàng năm, vì vậy tôi nghĩ rằng hệ thống của chúng tôi hoạt động rất tốt".
PHƯƠNG PHƯƠNG(Theo CNN)
