Thời phong kiến Trung Quốc, hoàng thượng luôn được xem là người có quyền lực tối cao, với địa vị cao quý của ngài thì việc phục vụ ăn uống cho nhà vua cũng phải khác người thường. Ở mỗi triều đại, các vị vua đều có khẩu vị ăn uống khác nhau và sự phong phú của những món ăn cũng nhiều khác biệt.
Ở mỗi triều đại, các vị vua đều có khẩu vị ăn uống khác nhau và sự phong phú của những món ăn cũng nhiều khác biệt.
Nhà Thanh là triều đại phong kiến gần nhất với thời hiện đại nên có rất nhiều tư liệu cổ được lưu lại. Qua đó, hậu thế phần nào hiểu được cuộc sống các vị Hoàng đế qua từng thời kỳ ra sao.
Trong cuốn hồi ký nổi tiếng "Nửa đời trước của ta" của Vua Phổ Nghi - vị Hoàng đế cuối cùng của triều nhà Thanh có tiết lộ những sự thực "giật mình". Số ngân lượng chỉ chi cho việc ăn uống của Phổ Nghi trong quãng thời gian ông còn tại vị lên tới gần 15.000 lượng bạc mỗi năm.
Sở dĩ việc tốn kém số tiền lớn như vậy dành cho bữa ăn của Hoàng đế là vì ở triều Thanh quy định mỗi bữa ăn của hoàng đế phải đủ 120 món. Còn các phi tần của vua cũng không được kém cạnh khi Hoàng hậu sẽ là 96 món và Hoàng phi là 64 món.
Ngoài 2 bữa chính là bữa sáng và bữa trưa, Hoàng đế và các phi tần còn phải ăn thêm bữa phụ. Khi Hoàng đế hay các phi tần đặt chân tới đâu thì đồ ăn, thức uống phải được chuẩn bị sẵn.
Được biết, Hoàng thất nhà Thanh là dân tộc Mãn thuộc vùng Đông Bắc. Khi lập triều đại này, họ vẫn giữ tập quán thói quen dùng bữa truyền từ thời tổ tiên. Đó là, Hoàng đế nhà Thanh chỉ ăn ngày hai bữa chính gồm bữa sáng và bữa chiều. Ngoài ra sẽ có các bữa phụ, bữa điểm tâm.
Thông thường, Ngự Thiện Phòng của Hoàng đế gồm hơn 100 người phục vụ. Họ đều là những đầu bếp bậc thầy trên khắp cả nước, được đào tạo các kỹ năng nấu nướng đủ sơn hào hải vị.
Dù nhà Thanh quy định bữa ăn của Hoàng đế phải đủ 120 món, nhưng một số Hoàng đế như Khang Hy, Ung Chính đã chủ động giảm số lượng các món trong một bữa để tiết kiệm ngân khố. Nhưng tới khi Từ Hy thái hậu lên nắm quyền, mỗi bữa ăn 120 món sẽ không được giảm món nào.
Dù số lượng món ăn lên tới cả trăm, nhưng Hoàng đế dùng bữa chỉ được không ăn quá 3 miếng mỗi món. Các hoàng đế nhà Thanh đều phải kiềm chế bản thân, không chỉ món ăn mà ngay cả cơm cũng chỉ ăn nhiều nhất một bát, thêm một chút cũng không được.
Khi dùng bữa, một thái giám thân cận sẽ đứng cạnh hầu hạ Hoàng đế. Người này có nhiệm vụ gắp từng món do Hoàng đế chỉ định.
Với một món đã gắp tới lần thứ 3 trong một bữa sẽ bị mang ra ngoài ngay lập tức. Trong vòng nửa tháng, món ăn này không được phép xuất hiện trên bàn ăn nữa.
Quy tắc này được nhà Thanh đưa ra nhằm tránh để sở thích của Thiên Tử bị lọt ra ngoài, từ đó phòng ngừa kẻ gian có mưu đồ xấu hạ độc vào đồ ăn. Ngoài ra, việc ăn không quá 3 lần một món còn thể hiện quyền thế của một vị đế vương.
Hơn nữa, triều đình nhà Thanh còn áp dụng quy tắc về thân phận vô cùng nghiêm ngặt. Theo đó, tất cả mọi người trong Tử Cấm Thành, ngay cả hoàng hậu, thái tử cũng không được dùng dùng bữa cùng Hoàng đế. Vì vậy mỗi bữa ăn, Hoàng đế đều một mình cô đơn dùng bữa. Tuy nhiên, cũng có ngoại lệ là vào dịp năm mới, Hoàng đế, hoàng hậu và các phi tần có thể ngồi cùng nhau ăn một bữa cơm thân mật.
Như Quỳnh (T/h)
