Các quan chức Mỹ và Australia đã đàm phán bí mật trong nhiều tháng về kế hoạch chia sẻ công nghệ tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân. Quá trình này đã được ấp ủ hơn một năm trước và được đẩy nhanh sau khi Tổng thống Joe Biden nhậm chức vào tháng 1.
Các quan chức cho biết các cuộc thảo luận được thực hiện vô cùng lặng lẽ, do tính chất nhạy cảm của công nghệ, và nguy cơ khiến Trung Quốc tức giận. Họ cũng tin rằng bất kỳ thông tin nào bị rò rỉ có thể làm hỏng toàn bộ kế hoạch.
Một quan chức chính quyền cấp cao cho biết quá trình này "được thực hiện với sự quyết tâm cao độ".
Các cuộc đàm phán đã được tiến hành trong suốt mùa xuân trước khi vấn đề được đưa ra trong cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Joe Biden, Thủ tướng Australia Scott Morrison và Thủ tướng Anh Boris Johnson bên lề G7, được tổ chức vào tháng 6 tại bờ biển Cornish.
Không có thông tin công khai về thỏa thuận tàu ngầm vào thời điểm đó, mặc dù mô tả của Nhà Trắng về các cuộc đàm phán cho biết các nhà lãnh đạo "đồng ý rằng bối cảnh chiến lược ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đang thay đổi và rằng có một lý do chính đáng để tăng cường hợp tác chiến lược giữa ba chính phủ”.
Ông Biden gặp Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cùng ngày, và hai người đàn ông có vẻ rất thân thiết: máy ảnh bắt gặp họ vòng tay qua vai nhau khi họ đi bộ từ bãi biển đến địa điểm tổ chức hội nghị thượng đỉnh. Các quan chức cho biết các cuộc nói chuyện trực tiếp giữa những người đàn ông, diễn ra trên một boong đầy nắng nhìn ra Vịnh Carbis, có vẻ thân mật.
Tuy nhiên, kế hoạch chia sẻ công nghệ tàu ngầm giữa Washington và Canberra không được Tổng thống Mỹ nêu ra với người đồng cấp Pháp. Nó cũng không xuất hiện trong các cuộc họp sau đó giữa những quan chức hàng đầu Pháp - Mỹ.
Nó cũng không xuất hiện trong các cuộc họp sau đó giữa các quan chức hàng đầu của Mỹ và Pháp, ngay cả khi thỏa thuận Pháp- Australia đang được quảng cáo ở Paris như một dấu hiệu cho thấy Pháp tập trung vào an ninh Thái Bình Dương.
Phải đến tuần này, Mỹ mới chính thức nói với Pháp về thỏa thuận đã được hoàn tất vào tháng trước.
Cụ thể, thỏa thuận trang bị tàu ngầm hạt nhân cho Australia được giới chức Mỹ tiết lộ với Pháp vài giờ trước thời điểm nó được Nhà Trắng công bố chính thức trong hội nghị trực tuyến giữa Tổng thống Joe Biden, Thủ tướng Anh Boris Johnson và Thủ tướng Australia Scott Morrison hôm 15/9. Và nó đã thật sự gây ra một cuộc khủng hoảng lòng tin đối với một trong những đồng minh lâu đời nhất của Mỹ.
Một quan chức Mỹ cho hay giới chức nước này nghĩ rằng Australia đã báo cho Pháp về thay đổi trong kế hoạch tàu ngầm, đồng thời nói rằng phản ứng quyết liệt từ phía Pháp gây ngạc nhiên cho Nhà Trắng.
Quan chức này đánh giá những vướng mắc liên quan đến thương vụ tàu ngầm Mỹ - Australia sẽ không gây tổn hại vĩnh viễn tới mối quan hệ giữa Washington và Paris, tuy nhiên ảnh hưởng của nó là không thể bỏ qua. Ông thừa nhận sẽ phải mất thời gian để hàn gắn mối quan hệ giữa Tổng thống Biden và Tổng thống Macron, người đang chuẩn bị tái tranh cử.
Như đã đưa tin, Australia trước đó ký hợp đồng trị giá 40 tỷ USD với tập đoàn Naval Group của Pháp để đóng 12 tàu ngầm tấn công lớp Barracuda. Tuy nhiên, Canberra đã quyết định hủy hợp đồng này để chuyển sang đóng ít nhất 8 tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân nhờ công nghệ do Mỹ và Anh chuyển giao.
Thương vụ tàu ngầm giữa Australia, Anh và Mỹ khiến Pháp giận dữ, gọi đây là hành động "đâm sau lưng" của đồng minh. Pháp cho biết họ chỉ nhận được thông báo vào phút chót rằng Australia sẽ hợp tác với Mỹ để phát triển tàu ngầm hạt nhân.
Thậm chí trong cuộc tham vấn thường niên vào ngày 30/8, các bộ trưởng quốc phòng và ngoại giao Pháp và Australia vẫn đưa ra một thông cáo chung, cam kết hợp tác sâu rộng hơn trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng và “nhấn mạnh tầm quan trọng của Chương trình Tàu ngầm trong tương lai”. Lúc đó, Paris vẫn không hề hay biết thỏa thuận bán lô tàu ngầm với giá trị kỷ lục cho Canberra của họ xem như đã “chết yểu”.
Mộc Miên (Theo CNN)
