Khi mặt trời vừa lên vào ngày 31/7, hai tên lửa Hellfire phóng từ máy bay không người lái của Mỹ đã kết thúc thời kỳ lãnh đạo dài hơn 1 thập kỷ của trùm khủng bố al-Qaeda Ayman al-Zawahiri. "Hạt giống" của chiến dịch này đã được Mỹ "ấp ủ" suốt nhiều tháng trước khi thực hiện.
Cụ thể, trong nhiều tháng qua, các quan chức Mỹ đã dựng mô hình ngôi nhà nơi Zawahiri trú ẩn ở thủ đô Kabul (Afghanistan) và trình bày tình hình trong phòng Tình huống của Nhà Trắng trước sự theo dõi của Tổng thống Mỹ Joe Biden. Qua quan sát, Mỹ biết rằng trùm khủng bố al-Qaeda thích ngồi trên ban công của ngôi nhà.
Một quan chức quốc phòng chia sẻ họ đã cẩn thận theo dõi và "mô phỏng" lại cuộc sống của Zawahiri tại nơi trú ẩn này và tin rằng thủ lĩnh nhóm khủng bố khét tiếng đã ở trên ban công vào thời điểm cuộc tấn công được thực hiện.
Lên tiếng về chiến dịch, Tổng thống Biden gọi đây là thành quả sau nhiều năm nỗ lực của các đặc nhiệm tình báo Mỹ qua 4 đời tổng thống để theo dõi Zawahiri cùng các cộng sự của hắn. Zawahiri được biết đến là người kế nhiệm lâu năm của Osama bin Laden và đồng chủ mưu vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001 ở Mỹ. Việc xác định được ngôi nhà nơi hắn trú ẩn là một bước tiến lớn của Mỹ.
Gia đình của Zawahiri, được hỗ trợ bởi mạng lưới Haqqani của Taliban, đã sống tại khu vực này từ sau khi Taliban giành quyền kiểm soát thủ đô Kabul vào tháng 8/2021, khi lực lượng phương Tây do Mỹ dẫn đầu rút khỏi Afghanistan.
Phát hiện về nơi cư trú của trùm khủng bố khét tiếng chỉ là bước đầu tiên trong chiến dịch nhiều tháng của Mỹ. Xác thực danh tính của Zawahiri, lên kế hoạch cho một cuộc tấn công không quá liều lĩnh vào khu dân cư đông đúc và đảm bảo kế hoạch là những vấn đề được thực hiện kỹ lưỡng trong nhiều tháng.
Nỗ lực đó bao gồm hoạt động các nhóm phân tích độc lập đưa ra kết luận về xác suất hiện diện của Zawahiri, mô phỏng quy mô và các nghiên cứu kỹ thuật của tòa nhà để đánh giá rủi ro đối với những người xung quanh và khuyến nghị dành cho các cố vấn của ông Biden để tiếp tục thực hiện cuộc tấn công.
Lên tiếng về chiến dịch này, ông chủ Nhà Trắng đã nói: "Với những bằng chứng thuyết phụ và rõ ràng. Tôi đã cho phép thực hiện cuộc tấn công có thể loại bỏ kẻ khủng bố này một lần và mãi mãi. Chiến dịch này đã được lên kế hoạch một cách cẩn thận, chặt chẽ và nhằm giảm thiểu nguy cơ gây thiệt hại tới những người khác".
Theo đó, ông Biden đã ra lệnh các quan chức thực hiện "một cuộc không kích được thiết kế riêng", sử dụng 2 tên lửa để chỉ phá huỷ riêng ban công căn nhà nơi thủ lĩnh khủng bố đã ẩn náu trong nhiều tháng mà không ảnh hưởng tới những người dân khác cũng cư trú tại đây.
Một quan chức giấu tên cho biết Zawahiri đã được định vị "nhiều lần, trong một khoảng thời gian dài" trên khu vực ban công này. Người này nói rằng những nguồn tin tình báo đã thuyết phục các nhà phân tích Mỹ tin rằng trùm khủng bố đang trú ẩn tại căn nhà này.
Hai quan chức an ninh quốc gia cấp cao lần đầu tiên nhận được thông tin tình báo vào đầu tháng 4. Sau đó, tổng thống được cố vấn an ninh quốc gia Jake Sullivan báo cáo tóm tắt lại phát hiện này. Trong suốt tháng 5 và tháng 6, một nhóm các quan chức trong chính phủ đã làm việc để xác minh thông tin tình báo và đưa ra các phương án với ông Biden.
Vào ngày 1/7 tại Phòng Tình huống của Nhà Trắng, sau khi trở về từ chuyến công du châu Âu kéo dài 5 ngày, ôngBiden đã được các trợ lý an ninh quốc gia tóm tắt về kế hoạch cuộc tấn công.
Tại cuộc họp đó, quan chức cho biết, ông Biden đã xem mô hình ngôi nhà và các cố vấn, bao gồm Giám đốc CIA William Burns, Giám đốc Tình báo Quốc gia Avril Haines và Giám đốc Trung tâm Chống Khủng bố Quốc gia Christy Abizaid, đưa ra kết luật rằng Zawahiri đang trốn ở đó.
Tổng thống Mỹ khi ây cũng đã thúc giục các quan chức cân nhắc kỹ những rủi ro có thể xảy ra trong cuộc tấn công, đặc biệt là với công dân Mỹ còn đang ở lại Afghanistan. Các luật sư Mỹ cũng được điều động để xem xét tính hợp pháp của chiến dịch. Theo đó, những luật sư kết luận rằng việc Zawahiri tiếp tục lãnh đạo nhóm khủng bố và hỗ trợ cho các cuộc tấn công của al-Qaeda khiến hắn trở thành một mục tiêu tấn công hoàn toàn hợp pháp.
Quan chức này chỉ ra Zawahiri đã xây dựng một mô hình tổ chức cho phép hắn lãnh đạo mạng lưới toàn cầu ngay cả khi sống cô lập, bao gồm việc quay video từ ngôi nhà và Mỹ tin rằng một số thông điệp có thể tiếp tục được đăng tải khi trùm khủng bố qua đời.
Vào ngày 25/7, khi ông Biden đang cách ly tại Nhà Trắng, ông đã nhận được cuộc gọi từ tóm tắt cuối cùng từ đội ngũ của mình. Trong đó, mỗi quan chức tham gia kế hoạch này đều đề nghị ông Biden thông qua chiến dịch và ông chủ Nhà Trắng đã cho phép tấn công ngay khi có cơ hội.
Cơ hội đến vào rạng sáng ngày 31/7, tức tối ngày 30/7 tại Washington (Mỹ). Quan chức giấu tên cho biết ông Biden đã được thông báo về thời điểm bất đầu và kết thúc của chiến dịch. Sau vụ tấn công, các quan chức Mỹ đã dành thêm 36 giờ để phân tích trước khi thông báo về cái chết của trùm khủng bố thứ 2 al-Qaeda. Quan chức Mỹ cho biết không có nhân viên Mỹ nào trên mặt đất ở Kabul để hỗ trợ cuộc tấn công và Taliban không được báo trước về chiến dịch này.
Trong phát biểu cách đây 11 tháng, ông Biden đã tuyên bố Mỹ sẽ tiếp tục cuộc chiến chống khủng bố ở Afghanistan và các nước khác, bất chấp việc rút quân. Ông khẳng định: "Chúng ta không nhất thiết phải chiến đấu trên bộ để đạt được mục đích này. Chúng ta có khả năng vượt qua đường chân trời".
Minh Hạnh (Theo SCMP)
