Trong Tây Du Ký, Bồ Đề Tổ Sư là vị sư phụ đầu tiên từng thu nhận và dạy dỗ Tôn Ngộ Không, đồng thời cũng là người truyền cho hầu tử 72 phép Địa sát biến hoá thần thông quảng đại.
Năm xưa, khi thu nhận Ngộ Không làm đệ tử, Bồ Đề Tổ Sư từng nói: “Ngươi từ bây giờ, định sinh bất lương, dù cho ngươi có hành hung, gây tai họa như thế nào, cũng không được nói là đệ tử của ta. Bằng không, ngươi chỉ cần nói nửa chữ thì ta cũng đã biết rồi, ta sẽ lột da tróc xương con khỉ nhà ngươi, phân thần hồn của người ra làm 9 khúc, cho người vạn kiếp không thể thoát thân được”.
Chỉ qua câu nói này, có thể thấy Bồ Đề Tổ Sư có bản lĩnh cao cường, có thể nhìn trước số mệnh trong tương lai của Ngộ Không. Tuy nhiên, không mấy ai có nhiều thông tin về lai lịch của Bồ Đề Tổ Sư, những gì được đề cập trong Tây Du Ký chỉ nói rằng Bồ Đề Tổ Sư là một bậc thần tiên xuất thân bí ẩn và vô cùng lợi hại.
Những gì độc giả viết là Bồ Đề Tổ Sư trong Tây Du Ký ẩn cư tại Tây Ngưu Hạ Châu, ở trong Linh Đài Phương Thốn sơn, Tà Nguyệt Tam Tinh động. Trong đó, Linh Đài Phương Thốn sơn gọi tắt bằng chữ đầu và chữ cuối là Linh sơn, Tà Nguyệt Tam Tinh chính là vật trên thiên thượng, ám chỉ "bầu trời". Như vậy, nếu hợp các chữ này lại, Linh Đài Phương Thốn sơn có nghĩa là Thiên Thượng Linh Sơn".
Đáng chú ý, Phật Tổ Như Lai cũng cư ngụ tại Thiên Ngưu Hạ Châu, trong chùa Đại Lôi Âm ở Thiên Trúc Linh Sơn. Tên hai ngọn núi này tương đối giống nhau, đó chắc hẳn không phải sự trùng hợp. Trong lần đầu tiên Tôn Ngộ Không nhìn thấy Bồ Đề Tổ Sư, tác giả Ngô Thừa Ân từng miêu tả: "Nhìn thấy Bồ Đề Tổ sư ngồi ngay ngắn nghiêm trang trên bệ, ở phía dưới, hai bên có 30 tiểu tiên đứng hầu. Quả nhiên là: ‘Kim tiên đại giác sạch ghê, Phương Tây diệu tướng Bồ Đề tổ Sư. Không sinh diệt, đức cao xa, Thần tròn khí vẹn rất là từ bi. Chân như bản tính an vi. Tự nhiên không tịch, tùy nghi biến dời. Trang nghiêm thọ sánh đất trời, Pháp sư muôn kiếp sáng ngời là đây".
Như vậy, có thể thấy, bản thân Bồ Đề Tổ Sư cũng là vị tôn giả Tây phương. Được biết, ngoài Tây Du Ký, một tiểu thuyết khác mang tên Phong Thần Diễn Nghĩa cũng viết về thần thoại, dù ở thời kỳ khác nhau nhưng các nhân vật trong Phong Thần Diễn Nghĩa đều có liên quan tới Tây Du Ký.
Trong đó, Phong Thần Diễn Nghĩa viết về một vị Chuẩn Đề đạo nhân, khi xuất hiện cũng được mô tả giống hệt như Bồ Đề Tổ Sư. Điều này nói lên rằng Bồ Đề Tổ Sư và Chuẩn Đề đạo nhân chính là một.
Về Chuẩn Đề đạo nhân, trong Phong Thần Diễn Nghĩa từng viết Chuẩn Đề đạo nhân có vị sư huynh tên là Tiếp Dẫn đạo nhân. Trong chương thứ 78 Phong Thần Diễn Nghĩa đã miêu tả về Tiếp Dẫn đạo nhân như sau: “Đại tiên đi chân trần táo lê hương, chân đạp tường mây càng dị thường; 12 đài sen diễn pháp bảo, bát đức bên cạnh ao hiện bạch quang. Thọ thông thiên địa ngôn phi sai, phúc tỷ hồng ba thuyết há cuồng; tu thành xá lợi minh thai tức, thanh nhàn cực lạc là Tây phương”.
Trong khi đó, Phật Tổ Như Lai khi xuất hiện trong Tây Du Ký cũng được miêu tả giống hệt đoạn văn trên. Còn có rất nhiều nhân tố khác nữa đều cho thấy rằng Tiếp Dẫn đạo nhân chính là Phật Tổ Như Lai, người kiến lập ra Phật giáo vào thời sau đó. Tây phương giáo ở đây chính là tiền thân của Phật giáo.
Như vậy, có thể thấy, Chuẩn Đề đạo nhân là sư đệ của Tiếp Dẫn đạo nhân, Tiếp Dẫn đạo nhân cũng chính là Phật Như Lai đời sau này. Từ đó có thể suy ra, Bồ Đề Tổ Sư chính là sư đệ của Phật Như Lai. Chẳng thế mà khi Tôn Ngộ Không đại náo thiên cung thì chỉ có Như Lai là có thể trị được, vì nguyên lai Tôn Ngộ Không là đệ tử của sư đệ mình.
Minh Hạnh (T/h)
