Vụ án oan: Luật sư chỉ là "hình thức"?

ĐS&PL Ngoài vụ án oan Nguyễn Thanh Chấn, nhiều vụ khác như vụ án vườn điều (Bình Thuận), vụ án Bùi Minh Hải (Đồng Nai), Trần Văn Tiến (Tiền Giang), khiến dư luận giật mình về “lỗ hổng” trong hoạt động điều tra, truy tố và xét xử ở Việt Nam hiện nay.

Ngoà? vụ án oan Nguyễn Thanh Chấn, nh?ều vụ khác như vụ án vườn đ?ều (Bình Thuận), vụ án Bù? M?nh Hả? (Đồng Na?), Trần Văn T?ến (T?ền G?ang), kh?ến dư luận g?ật mình về “lỗ hổng” trong hoạt động đ?ều tra, truy tố và xét xử ở V?ệt Nam h?ện nay.Ép cung là nguyên nhân trực t?ếp dẫn đến oan sa?Vì những “sa? sót” của các cơ quan t?ến hành tố tụng, nhất là Cơ quan đ?ều tra mà không ít g?a đình (bị oan sa?) đã tan cửa nát nhà, vớ? những nỗ? đau, những tổn thất không thể bù đắp. Phả? thẳng thắn thừa nhận rằng vụ án oan sa? này đã phơ? bày những “lỗ hổng” trong hoạt động đ?ều tra, truy tố và xét xử ở V?ệt Nam h?ện nay và cần được “lấp đầy” ngay để lấy lạ? sự t?n tưởng của ngườ? dân vào công cuộc cả? cách tư pháp, xây dựng nhà nước pháp quyền.Dư luận lạ? t?ếp tục bị “rúng động” vớ? vụ án của Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc G?ang.Vậy, làm thế nào để hạn chế, để tránh oan sa? trong tố tụng hình sự? Đây là câu hỏ? được dư luận, cơ quan truyền thông rất quan tâm trong thờ? g?an gần đây và cũng có rất nh?ều đạ? b?ểu Quốc hộ?, thẩm phán, k?ểm sát v?ên, đ?ều tra v?ên, luật sư .... phân tích nguyên nhân và đề xuất nh?ều g?ả? pháp, t?êu b?ểu như: Chống ép cung, bức cung; Sử dụng camera trong phòng thẩm vấn; Luật sư tham g?a các buổ? hỏ? cung; Áp dụng quy định “Quyền được ?m lặng” của ngườ? bị tạm g?ữ, bị can, bị cáo; Nguyên tắc “Suy đoán vô tộ?”...Ép cung, bức cung là nguyên nhân trực t?ếp dẫn đến oan sa?. Vì vậy, chống ép cung, bức cung là g?ả? pháp đầu t?ên để tránh oan sa?. Nhưng làm thế nào để không xảy ra v?ệc ép cung, bức cung. Lắp đặt, sử dụng camera trong phòng hỏ? cung?G?ả? pháp này yêu cầu Nhà nước phả? đầu tư một khoản t?ền lớn để trang bị, tuy nh?ên có thể chống được “vấn nạn” ép cung, bức cung trong quá trình đ?ều tra hay không? Thật khó có câu trả lờ?, bở? vì: A?, cơ quan nào sẽ g?ám sát v?ệc sử dụng, lưu trữ hình ảnh của camera trong phòng hỏ? cung kh? chỉ có đ?ều tra v?ên và đố? tượng tình ngh?. Đây là không phả? là g?ả? pháp có h?ệu quả cao.Để tránh v?ệc ép cung, bức cung các đố? tượng bị tình ngh? phạm tộ? của ngườ? t?ến hành tố tụng (đ?ều tra v?ên) thì cần phả? có ngườ? đố? trọng về trách nh?ệm. Đó chính là luật sư bào chữa. Đ?ều tra v?ên, k?ểm sát v?ên g?ữ nh?ệm vụ buộc tộ? còn luật sư bào chữa là ngườ? gỡ tộ?. Vì thế, sự tham g?a của luật sư vớ? va? trò đố? trọng sẽ làm g?ảm tính chất “buộc tộ?” trong hỏ? cung nó? r?êng và quá trình tố tụng hình sự nó? chung.Luật sư bào chữa cũng g?ữ va? trò “g?ám sát” v?ệc tuân thủ các nguyên tắc, quy định của pháp luật tố tụng hình sự của những ngườ? t?ến hành tố tụng, làm cho quá trình được khách quan, công bằng hơn và tất nh?ên sẽ hạn chế v?ệc ép cung, bức cung, từ đó sẽ g?ảm được án oan sa?. Nâng cao va? trò, vị trí của luật sư trong v?ệc tham g?a tố tụng là một trong những nh?ệm vụ của Cả? cách tư pháp, tuy nh?ên nh?ệm vụ này chưa thật sự được chú trọng. Pháp luật tố tụng hình sự gh? nhận luật sư có quyền tham g?a các buổ? hỏ? cung thân chủ của mình nhưng cần phả? có sự đồng ý của đ?ều tra v?ên hoặc k?ểm sát v?ên.Quy định này vô hình chung làm cho v?ệc tham g?a của Luật sư chỉ là còn “hình thức”, không còn ý nghĩa.Đ? kèm vớ? v?ệc tăng cường va? trò, sự tham g?a của luật sư trong quá trình tố tụng thì pháp luật tố tụng hình sự cũng cần phả? gh? nhận nguyên tắc “Quyền được g?ữ ?m lặng để chờ ngườ? bào chữa” của ngườ? bị tình ngh?, bị tạm g?ữ, bị can, bị cáo. Quy định này được áp dụng ở phần lớn các nước t?ên t?ến trên thế g?ớ?, là một trong những quy định đảm bảo quyền con ngườ?, quyền của công dân được bình đẳng trước pháp luật.Th?ết nghĩ, trong thờ? g?an tớ?, pháp luật tố tụng nước ta cần phả? t?ến đến v?ệc gh? nhận nguyên tắc này một cách phù hợp nhất.Đ?ều tra v?ên phả? có cá? tâmÁp dụng tr?ệt để nguyên tắc “Suy đoán vô tộ?” cũng là một trong những g?ả? pháp hữu h?ệu để tránh oan sa? trong tố tụng hình sự. H?ến pháp nước ta gh? nhận rất rõ ràng: “Không a? bị co? là có tộ? và phả? chịu hình phạt kh? chưa có bản án kết tộ? của Tòa án có h?ệu lực pháp luật”. Đ?ều này có nghĩa rằng: Trước kh? có Bản án kết tộ? có h?ệu lực pháp luật của Tòa án thì bị can, bị cáo đều được co? là “ngườ? vô tộ?”.Pháp luật tố tụng hình sự cụ thể hóa nguyên tắc này bằng v?ệc quy định “Trách nh?ệm chứng m?nh tộ? phạm thuộc về các cơ quan t?ến hành tố tụng. Bị can, bị cáo có quyền nhưng không buộc phả? chứng m?nh là mình vô tộ?”.Tuy nh?ên, có thể vì quá đặt nặng trách nh?ệm “chứng m?nh tộ? phạm” và tâm lý lo sợ “bỏ lọt tộ? phạm” mà kh? phát h?ện tộ? phạm, xác định đố? tượng tình ngh?, thực tế nh?ều đ?ều tra v?ên chỉ đ? theo hướng “buộc tộ?” và bức cung, ép cung kh? ngh? phạm chố? tộ?, sẽ dẫn đến v?ệc “oan sa?”.Nếu có thể quán tr?ệt tư tưởng và áp dụng tr?ệt để nguyên tắc “Suy đoán vô tộ?” thì quá trình tố tụng sẽ đảm bảo khách quan, công bằng đồng thờ? hạn chế được v?ệc oan sa? xảy ra.
Để hạn chế và tránh v?ệc oan sa? trong tố tụng hình sự thì không có g?ả? pháp nào là tố? ưu nhất, cần phả? áp dụng nh?ều g?ả? pháp đồng thờ?.Tuy nh?ên, vấn đề cốt lõ? vẫn là yếu tố con ngườ?. Mọ? v?ệc đều do ngườ? thực h?ện. Vì thế, g?ả? pháp hữu hữu h?ệu nhất là thay đổ? con ngườ?, cần phả? nâng cao chất lượng, ý thức, t?nh thần thượng tôn pháp luật ở những ngườ? t?ến hành tố tụng, đặc b?ệt g?a? đoạn tố tụng đầu t?ên – G?a? đoạn đ?ều tra, như trung tá Nguyễn Trí Nghĩa - Phòng cảnh sát đ?ều tra tộ? phạm về trật tự xã hộ? Công an TP. HCM - từng ch?a sẻ: “Ngườ? làm đ?ều tra phả? không ngừng học hỏ?, học hỏ? ở mọ? lúc mọ? nơ? để nâng cao sự h?ểu b?ết về cả chuyên môn lẫn k?ến thức xã hộ? của mình. K?ến thức càng rộng, càng sâu thì v?ệc nhận định, đánh g?á những yếu tố l?ên quan tớ? vụ án càng sâu sắc, gần vớ? bản chất hơn.Ngườ? làm đ?ều tra phả? có tâm và sự đam mê công v?ệc vì nếu không có ha? yếu tố này, ngườ? làm đ?ều tra càng g?ỏ? càng dễ chủ quan, mắc vào bệnh ham thành tích, “đánh án” bằng mọ? g?á thì v?ệc dẫn tớ? oan sa? hay bỏ lọt tộ? phạm là khó tránh khỏ?. Có những vụ án, bằng cảm nhận của ngườ? làm đ?ều tra có thể thấy rõ đố? tượng gây án là a?, nhưng kh? chưa đủ yếu tố để khẳng định, bắt g?ữ, chúng tô? buộc phả? chấp nhận đeo bám, dùng các b?ện pháp ngh?ệp vụ để đ?ều tra tớ? kh? có đầy đủ tà? l?ệu chứng cứ chứng m?nh hành v? phạm tộ? của đố? tượng, chứ không bắt g?ữ, làm án bằng mọ? g?á.”Luật sư Hà Thị Thanh (Chủ nh?ệm Đoàn luật sư tỉnh Hưng Yên)

Link nguồn Copy link