Đố? vớ? ngườ? K’ho, v?ệc làm lễ đặt tên cho con là một trong những ngh? lễ rất quan trọng và cần th?ết vì đứa trẻ s?nh ra cần phả? được các Yàng (thần l?nh) che chở phù hộ trong suốt cuộc đờ?.
Ngườ? K’ho là một trong các dân tộc bản địa của Tây Nguyên. Họ s?nh sống chủ yếu ở vùng Nam Tây Nguyên. Ngườ? K’ho h?ện nay vẫn còn lưu g?ữ được nh?ều phong tục truyền thống độc đáo của ngườ? Tây Nguyên, trong đó có: “Lễ đặt tên cho con”.
Ngh? lễ quan trọng và cần th?ết
Đố? vớ? ngườ? K’ho, v?ệc làm lễ đặt tên cho con là một trong những ngh? lễ rất quan trọng và cần th?ết vì đứa trẻ s?nh ra cần phả? được các Yàng (thần l?nh) che chở phù hộ trong suốt cuộc đờ?. Vì vậy cứ sau kh? s?nh được 7 ngày là mọ? ngườ? trong g?a đình phả? làm lễ đặt tên cho em bé (đố? vớ? các dân tộc Tây Nguyên thì con số 7 được co? là con số th?êng và may mắn nên làm gì cũng được chọn nhất là trong các lễ hộ?).
Trong 7 ngày ở cữ của ngườ? mẹ, ngườ? K’ho cho cắm một cành cây có ga? dà? khoảng chừng 1m bên ngoà? vách nhà nơ? gần bếp lửa - chỗ nằm của ha? mẹ con vừa để ngăn ma, quỷ, vừa để báo h?ệu trong nhà có ngườ? mớ? s?nh không cho khách và ngườ? lạ vào nhà.
Để chuẩn bị cho buổ? lễ đặt tên con, trước đó ngườ? cha và mọ? ngườ? trong g?a đình phả? bỏ thờ? g?an để đan một ch?ếc gù? hoa nhỏ x?nh, cùng vớ? bộ khung dệt vả? hoặc rổ xúc cá nếu bà mẹ s?nh con gá?. Cũng có kh? là một cá? xà gạt (dao có cán đ? rừng đặc trưng của ngườ? Tây Nguyên) và một cá? ná (cung tên) nhỏ nếu đó là con tra?.
Độc đáo ngh? lễ đặt tên con
Lễ đặt tên cho con được tổ chức tạ? g?an chính của nhà ngay trước bàn thờ. Lễ vật dâng cúng thần l?nh trong lễ đặt tên cho em bé cũng khá đơn g?ản không quá cầu kỳ, bao gồm: một chóe rượu cần, một con gà sống, một nhánh chuố?, một quả trứng gà, một chén cơm và một chén đựng bộ lòng gà, một chén t?ết gà (sau kh? h?ến s?nh).
Bên cạnh đó được bày thêm ch?ếc gù?, bộ khung dệt hoặc ch?ếc xà gạt, ch?ếc ná nhỏ đã được chuẩn bị từ trước (đây là những vật tượng trưng) để cầu mong thần l?nh ban cho con gá? thì x?nh đẹp, chăm chỉ, khéo tay; con tra? thì được “dà? chân, dà? tay như con vượn, khỏe mạnh như con gấu, con hùm” để ch?nh phục nú? rừng săn bắt thú, g?ỏ? v?ệc nương rẫy.
Ngườ? được mờ? tham g?a buổ? lễ gồm có ông cậu, g?à làng và bà mụ (bà đỡ), mẹ em bé mớ? s?nh và bà con bên nộ? bên ngoạ? của em bé để làm chứng. Thường bố vợ là ngườ? đứng ra làm lễ cúng Yàng. Ông mặc áo, khố truyền thống, đầu độ? khăn choàng, tay cầm một ch?ếc ro? làm bằng mây rừng và lục lạc. Ngồ? cạnh ông là ngườ? mẹ bế con và bà đỡ.
Trong lễ cúng, trước kh? h?ến s?nh, ngườ? chủ cúng ha? tay ôm con gà đưa lên ngang tầm mắt hướng thẳng lên bàn thờ và bắt đầu cầu khấn thần l?nh phù hộ cho đứa trẻ. Nộ? dung lờ? khấn có thể tạm dịch như sau: “Ơ Yàng, hôm nay con cháu của tô? đã đủ 7 ngày, tô? x?n Yàng đặt tên cho con cháu. Tô? cầu x?n Yàng N’đu, Yàng Brê (thần rừng), Yàng Dà (thần sông), Yàng kơhbơnơm (thần nú?) cho nó được bình yên từ kh? còn bé cho tớ? lúc về g?à. Hôm nay tô? x?n dâng lễ vật lên thần để đặt tên cho nó. X?n Yàng N’đu, Yàng brê, Yàng Dà, Yàng kơh bơnơm che chở cho nó luôn gặp may mắn và mạnh khỏe suốt đờ?”.
Tất cả những ngườ? trong g?a đình và họ hàng nộ? ngoạ? có mặt đều chắp tay và cầu nguyện cho đứa trẻ. Ngay sau kh? khấn xong, con gà được cắt t?ết cho vào chén, còn lưỡ? gà được mo? ra, ngườ? cúng vừa khấn đọc tên đứa trẻ vừa cầm lưỡ? gà nhúng vào rượu cần chọ? lên bàn thờ từ 1 đến 3 lần cho đến kh? lưỡ? gà dính vào bàn thờ.
Đ?ều đó cũng đồng nghĩa vớ? v?ệc tên của đứa trẻ cũng đã được thần l?nh chấp nhận. Sau đó, ngườ? ta lấy máu gà trong chén chấm lên trán đứa trẻ x?n thần l?nh ban cho nó luôn mạnh khỏe và tớ? đây ngh? lễ cũng được kết thúc.
Ngườ? K’ho theo chế độ mẫu hệ nên con cá? thường được đặt theo họ mẹ. Họ thường chọn tên của những ngườ? g?ỏ? g?ang có t?ếng tăm trong dòng họ, buôn làng để đặt tên cho con cháu. Họ cũng k?êng không lấy tên các thần l?nh để đặt cho con hoặc các tên như: sấm (lèp), sét (kơ’nàs), ma (cà), quỷ (mu) vì họ t?n rằng những tên này sẽ mang đến ta? họa, đ?ềm dữ cho đứa trẻ trong suốt cuộc đờ?.
Lễ đặt tên cho con là một phong tục truyền thống độc đáo của ngườ? K’ho nó? r?êng và một số tộc ngườ? sống ở vùng Tây Nguyên nó? chung. Đây cũng là một trong những g?á trị văn hóa truyền thống cần được bảo tồn và phát huy.
H.T(theo Làng V?ệt)
