(ĐSPL) - Tháng 7 năm Giáp Tuất (1694) một loạt các vị quan lớn của Bộ Lại như Tả thị lang là Nguyễn Danh Nho, Hữu thị lang là Ngô Sách Tuân và Lại Khoa Cấp sự trung là Nguyễn Đình Trụ... cùng đồng thời bị giáng chức, khiến cho Bộ Lại phải một phen lao đao. Xưa Bộ Lại là cơ quan chuyên trách việc tuyển bổ quan viên, quyền uy hơn hẳn nhiều Bộ khác, bởi lẽ này, đây là nơi thường có lắm chuyện chẳng hay, như hối lộ và nhận hối lộ, quen biết và gửi gắm, nịnh hót và mua chuộc...
Sự kiện tháng 7 năm Giáp Tuất (1694) có thể coi là một ví dụ tiêu biểu. Sử ghi lại rằng, Tả thị lang Bộ Lại là Nguyễn Danh Nho lo việc tuyển bổ quan chức. Có người tố cáo rằng, việc tuyển bổ này nhũng lạm và bừa bãi, phần nhiều không hợp lệ. Quan Hữu thị lang là Ngô Sách Tuân thì tư túi, tự ý tuyển bổ hai người học trò của mình. Việc này buộc phải để triều đình xét xử. Kết quả: (Nguyễn) Danh Nho bị giáng làm Hữu thị lang Bộ Hình, Ngô Sách Tuân làm Tham chính Lạng Sơn. Quan Lại Khoa Cấp sự trung là Nguyễn Đình Trụ, do không biết đàn hặc và bắt bẻ việc tuyển bổ ấy, nên bị giáng làm Hiệu thảo. Xung quanh vụ việc này có 24 người bị truy cứu.
Ngô Sách Tuân khi bị giáng chức nên hậm hực quay lại tố cáo Lê Hy khi còn đang làm việc ở Bộ Lại cũng tư túi, lén lút làm việc cầu cạnh gửi gắm cho con là Lê Thuyên và cho học trò là Tô Hinh. Việc này cũng được Chúa giao xuống cho bầy tôi trong triều đình bàn xét, nhưng lời của Ngô Sách Tuân chả có gì làm bằng cớ, cho nên Ngô Sách Tuân lại phải giáng làm Đô cấp sự trung.
Luật nay: Đủ bằng chứng có thể bị kết tội nhận hối lộ
Từ xưa đến nay, quan lại mà cố ý làm sai chức trách, tư túi hoặc kéo bè kết đảng là tội không thể tha. Việc những người như Nguyễn Danh Nho, Ngô Sách Tuân làm vừa khiến cho chính sự rối ren và thối nát, lại vừa xúc phạm đến đạo lý và nhân luân, trên thì hại nước dối vua, dưới thì khiến cho bậc nhân tài bị vùi lấp. Điều này đáng phải được trừng trị một cách nghiêm khắc. Tuy nhiên, việc xét xử vào thời đó chẳng khác nào "giơ cao đánh khẽ".
Vì Nguyễn Danh Nho đang là Tả thị lang bộ Lại (kể như Thứ trưởng thứ nhất của Bộ Lại - PV) bị giáng làm Hữu thị lang Bộ Hình (kể như là Thứ trưởng thứ hai của Bộ Hình). Bộ Hình là bộ chuyên trông coi việc xét xử, án kiện và ngục tụng. Ngô Sách Tuân ở triều thì mang tội tư túi, cho đi làm Tham chính ở Lạng Sơn, được toàn quyền quyết định mọi việc cả một vùng biên ải, liệu cái tính tắt mắt tư túi của quan lớn Ngô Sách Tuân có bớt được chăng?
Rõ ràng việc xử lý vụ "scandal" ở bộ Lại thời Lê Trịnh là quá nhẹ, nếu áp dụng luật pháp hiện nay thì việc Nguyễn Danh Nho và Ngô Sách Tuân sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội nhận hối lộ. Và nếu như đủ bằng chứng chứng minh hành vi nhận hối lộ trong việc bổ nhiệm chức vụ thì sẽ khép vào tội nhận hối lộ. Theo quy định tại Điều 279 Bộ luật Hình sự thì hình phạt cao nhất của tội nhận hối lộ có thể lên đến 20 năm tù giam. Xem xét tính chất, mức độ vụ việc có thể thấy, Nguyễn Danh Nho và Ngô Sách Tuân có thể sẽ phải chịu mức án phạt rất nặng.
