Tử Cấm Thành, còn gọi Cố Cung, là cung điện nổi tiếng của hai triều nhà Minh và nhà Thanh. Công trình này được xây dựng từ năm 1406 - 1420 với kiến trúc độc đáo và ẩn chứa nhiều bí mật khiến các nhà nghiên cứu bất ngờ.
Theo sử sách và dân gian Trung Quốc truyền miệng, Tử Cấm Thành được lát bằng “gạch vàng” vô cùng quý giá. Trên thực tế, “gạch vàng” là một cách nói thể hiện giá trị lớn của loại gạch dùng để lát sàn trong Tử Cấm Thành. Được biết, loại gạch này vốn là đồ thủ công truyền thống của Trung Quốc, được xếp di sản văn hóa quốc gia vào tháng 6/2008.
Những nghệ nhân hay người hiểu biết về vật liệu thời phong kiến luôn coi gạch lát sàn trong Tử Cấm Thành có giá trị cao hơn vàng. Sở dĩ như vậy là bởi quá trình hoàn thành một viên gạch phải mất tới 720 ngày với nhiều công đoạn phức tạp, đòi hỏi tay nghề tinh xảo của người thợ.
Sử sách Trung Quốc ghi lại, lò gạch Lục Mộ ở Tô Châu là một trong những nơi thường xuyên sản xuất gạch phục vụ triều đình và các công trình lớn. Vậy nên, ngay khi đặt nền móng cho Tử Cấm Thành, các nhà xây dựng kiên quyết sử dụng gạch Lục Mộ.
Theo kết quả khảo sát, đất ở khu vực này có chất lượng rất tốt nên gạch được sản xuất tại đây thường cứng, chắc hơn nhiều so với các vùng khác. Chưa kể, tay nghề nghệ nhân nơi đây cũng nổi trội hơn hẳn.
Đáng nói, loại gạch dùng cho Tử Cấm Thành là gạch đặc ruột, không có khoảng trống bên trong như gạch thường, khi gõ vào phát ra âm thanh giống vàng hoặc đá quý nên được Minh Thành Tổ (vị Hoàng đế thứ 3 của nhà Minh) rất yêu thích.
Do gạch được sản xuất để xây dựng kinh thành, mà chữ “kinh” và “kim” (có nghĩa là vàng) phát âm gần tương tự nên nên dân gian thường gọi loại gạch này là "Kim chuyên" (hay gạch vàng).
Mặc dù không được làm bằng vàng quý giá nhưng quá trình chế tác gạch vàng trong Tử Cấm Thành thực sự rất phức tạp, đòi hỏi thời gian nhiều hơn so với các sản phẩm thông thường. Vì thế, thời xưa, trong dân gian Trung Quốc lưu truyền câu nói "một lượng vàng, một viên gạch" để mô tả về loại vật liệu xây dựng đắt đỏ trên.
Quá trình chế tác gạch lát sàn trong Tử Cấm Thành
Đất để làm gạch phải trả qua đầy đủ 7 công đoạn, gồm đào, vận chuyển, phơi khô, nện đất, nhào trộn, mài và sàng (rây) đất. Một điều quan trọng là phải sử dụng loại đất sét chỉ có ở làng Lục Mộ (Tô Châu).
Sau khi tiến hành phơi đất 1 năm để loại bỏ tạp chất, những người thợ sẽ loại bỏ hết các bọt khí để tạo thành một cục đất sét đặc ruột. Tiếp đó, họ cho đất sét vào khuôn và phơi khô đất trong 7 tháng rồi mới đưa vào lò nung.
Trong quá trình nung kéo dài 40 ngày, người thợ dùng rơm rạ và trấu để đốt lò vì cách làm này có thể giúp loại bỏ được hơi ẩm trong đất. Gạch sau khi ra lò được ngâm vào dầu trấu để có bề mặt sáng bóng và nhẵn mịn.
Một mẻ “gạch vàng” dùng để lát sàn trong Tử Cấm Thành cần tới khoảng 2 năm để hoàn thành nên gạch sản xuất ra cũng có số lượng nhất định. Hơn nữa, quá trình kiểm tra vô cùng gắt gao.
Cụ thể, nếu trong một mẻ có 6 viên không đạt tiêu chuẩn như khi gõ có âm thanh của vàng nén thì toàn bộ số gạch trong lò bị coi như phế phẩm và buộc phải chế tác lại. Việc vận chuyển và bảo quản cũng rất được coi trọng và nghiêm ngặt nhằm đảm bảo không để mất hoặc tráo đổi gạch giả, gạch có chất lượng kém.
XEM THÊM: Có gì bên trong Cung Vương Phủ - nơi ở của "đệ nhất tham quan" Hòa Thân?
“Gạch vàng” tại Tử Cấm Thành có độ dày lớn, khả năng thấm nước cao nên vào mùa hè rất mát. Nếu đặt hoa quả trên gạch thì nhiệt giảm rất nhanh, ăn sẽ ngon và mát hơn. Nhờ sử dụng loại gạch này, Tử Cấm Thành được sử sách mô tả "đông ấm, hè mát".
Tuy nhiên, không phải mọi nơi ở Tử Cấm Thành đều có nền lát bằng loại gạch chất lượng hảo hạng này. Chỉ có điện Thái Hòa, điện Trung Hòa, điện Bảo Hòa và ba tuyến đường phía đông, chính giữa và phía tây trong tổ hợp cung điện xa hoa này là được lát "gạch vàng".
Đặc biệt, trên bề mặt những viên gạch này được khắc dấu của phủ Tô Châu và ghi rõ niên hiệu của các thời kỳ như Vĩnh Lạc, Chính Đức, Càn Long.
Vài năm trước, một cặp "gạch vàng" có xuất xứ ở Tô Châu được sản xuất trong "Ngự Diêu" (có nghĩa là Lò gạch của vua) thuộc triều nhà Minh, đã bán được với giá hơn 800.000 NDT (khoảng 2,7 tỷ đồng).
Đáng tiếc, bí quyết chế tạo "gạch vàng" trong Tử Cấm Thành đã bị thất truyền, hiện chưa ai có thể tạo ra những sản phẩm tương tự.
Đinh Kim(T/h)
