Bạch Khởi (? – 257 TCN) được mệnh danh là đại tướng mạnh nhất thời Chiến Quốc, lập nhiều chiến công, làm tiền đề để Tần Thủy Hoàng thống nhất Trung Hoa. Các nhà sử học hiện đại đánh giá Bạch Khởi là vị tướng tài năng nhất trong 4 vị đại tướng thời Chiến Quốc, 3 người còn lại là Vương Tiễn, Liêm Pha và Lý Mục.
Trong khi các tướng lĩnh thời Chiến Quốc dựa nhiều vào binh pháp khi ra trận, Bạch Khởi lại dùng binh không theo sách. Có thể nói, Bạch Khởi một khi cầm quân thì đã đánh là thắng, không gì có thể ngăn nổi. Xuyên suốt lịch sử Trung Quốc, hầu như rất ít tướng lĩnh có được những tố chất như ông.
Chiến công đầu tiên của Bạch Khởi là vào năm 294 TCN, khi đó ông cùng quân Tần đi đánh nước Hàn, một trong ba nước tách ra từ nước Tấn nên gọi là Tam Tấn. Chiến dịch thành công khi quân Tần chiếm được Tân Thành.
Bạch Khởi từ đó nhanh chóng lọt vào mắt xanh của tướng quốc nhà Tần là Ngụy Nhiễm. Năm đó, Ngụy Nhiễm tiến cử Bạch Khởi lên vua Tần Chiêu Tương vương, phong làm tướng.
Chỉ một năm sau, Bạch Khởi trong tay chỉ có 12 vạn quân nhưng đã đánh bại 24 vạn liên quân nước Ngụy và nước Hàn trong trận Y Khuyết. Đây được coi là một trong những trận đánh lớn nhất thời Chiến Quốc.
Sau trận đánh này, lần đầu tiên ảnh hưởng của nước Tần đã tới miền Trung của Trung Quốc. Quân Hàn-Ngụy bị thiệt hại nặng nề nên buộc phải cắt đất cho Tần để xin cầu hòa.
Trận đánh đáng chú ý nhất trong cuộc đời đại tướng quân Bạch Khởi là đại chiến Trường Bình, nơi quân Tần vây hãm 45 vạn quân Triệu. Tướng Triệu đến ải Trường Bình khi đó là Triệu Quát, vì thiếu kinh nghiệm mà bị Bạch Khởi đánh cho tan tác, phải rút về cố thủ.
Quân Triệu bị vây liên tục trong vòng 46 ngày, mặc dù quân số đông hơn quân Tần nhưng không thể phá vây ra được. Quân Tần ít hơn nhưng dũng mãnh thiện chiến, quân Triệu mấy phen xông ra đều bị đánh bại. Đến lúc hết lương, Triệu Quát phải liều phá vây ra, bị Bạch Khởi hạ lệnh dùng nỏ cứng ngắm bắn nên tử trận. Gần như toàn bộ quân Triệu đầu hàng mà không biết họ phải đối mặt với thảm kịch trước mắt.
Sử ký của Tư Mã Thiên chép lại, vì quân Triệu đầu hàng quá đông, Bạch Khởi sợ không quản lý được, nên bàn với phó tướng Vương Hạt đem giết hết.
Để lừa quân Triệu, tướng Bạch Khởi đem hàng tốt chia làm mười doanh, sai mười viên tướng thống lĩnh, hợp với quân Tần, đem cho trâu rượu, ăn uống và nói rằng ngày mai sẽ chọn binh, người nào khoẻ mạnh đánh trận được, thì cấp cho khí giới và đem về nước Tần , còn người già yếu hay nhát sợ đều cho về Triệu. Quân Triệu mừng rỡ.
Đêm ấy, Bạch Khởi truyền mật lệnh cho mười viên tướng rằng: “Quân Tần đều dùng vải trắng phủ đầu, nếu đầu không có vải trắng, thì tức là quân Triệu, đều phải giết đi”.
Quân Tần theo lệnh, đồng loạt ra tay. 45 vạn quân Triệu chịu chết chỉ trong một đêm. Bạch Khởi thu nhặt những đầu lâu quân Triệu, chất đống ở trong luỹ Tần, ngày nay gọi là núi Đầu Lâu. Chỉ còn 240 người ít tuổi được thả về Hàm Đan, kinh đô nước Triệu để truyền lại những gì xảy ra.
Hành động sát hại 45 vạn quân Triệu đã gây ra sự phẫn nộ sâu sắc trong lòng người dân các nước chư hầu. Hà Yến thời Tam Quốc nói rằng, hành động của Bạch Khởi là một trò lừa đảo “khó có thể chấp nhận”.
Bạch Khởi đã đồng ý tha chết cho những người lính bại trận, họ mới đầu hàng. Thế nhưng khi họ đã hạ vũ khí, tất cả đã bị sát hại thảm khốc chỉ trong một đêm. Hành động này không nói lên điều gì ngoài sự tàn bạo và thiếu tính toán của Bạch Khởi và Tần triều.
Nếu nói về toàn bộ chiến dịch Trường Bình khi đó, thì đây quả thực là cách làm thất sách, khiến chiến dịch thất bại.
Có thể dễ dàng nhận thấy, nếu như dự đoán trước được việc bị mắc lừa mà chết, chắc hẳn 45 vạn quân Triệu dù không có vũ khí trong tay, tay không chiến đấu, họ cũng sẽ phản kháng đến cùng.
Chỉ quyết tâm của một người phải đối mặt với sự sinh – tồn thôi đã đủ sợ, chứ chưa nói đến sức mạnh của 45 vạn người được trang bị cả áo giáp và vũ khí sắc bén trên tay.
Vì hy vọng đạt được công lao nhất thời, Bạch Khởi khi đó không thể ngờ được rằng, dã tâm của ông ta đã nung nấu thêm ý chí và quyết tâm của các nước chư hầu.
11 năm sau cái chết của tướng Bạch Khởi, Tần Thủy Hoàng lên ngôi khi mới 13 tuổi. Năm 235 TCN, Tần Thủy Hoàng bắt đầu công cuộc chinh phục 6 nước còn lại, tiếp nối những gì mà Bạch Khởi gây dựng. Tuy nhiên, Tần Thủy Hoàng cũng thừa hưởng cả sự căm phẫn, oán hận của người dân các nước chư hầu.
Kể từ sau cuộc đại thảm sát do tướng Bạch Khởi gây ra, các nước khác liên tiếp tuyên chiến với Tần nên tham vọng thống nhất thiên hạ của Tần Thủy Hoàng trở nên khó khăn hơn. Ngay cả đối phó với nước Triệu không khác gì phế nhân khi đó, nhà Tần cũng không dám manh động.
Nguyên nhân không phải Triệu quốc xuất hiện thêm những vị tướng tài, mà là bởi các nước chư hầu cùng liên kết lại để cứu nước Triệu. Hơn ai hết, Tần vương hiểu nguồn cơn dẫn đến kết cục này, chỉ là ông không nói ra mà thôi.
Một điều cần nhấn mạnh thêm, là trong chiến dịch Trường Bình này, nếu nhìn từ một góc độ khác, có thể thấy quân Tần lực lượng rất mỏng.
Vì vậy mà khi Tần Thủy Hoàng đột ngột qua đời, nội bộ nhà Tần trở nên rối ren vì một hoạn quan nước Triệu. Người dân trên khắp nước Tần cũng đứng lên nổi dậy, khiến cho triều đại thống nhất Trung Hoa sụp đổ nhanh chóng.
Mộc Miên(T/h)
